Aπολαμβάνοντας διαδικτυακή λογοτεχνία με αφιέρωμα σ΄έναν σημαντικό λογοτέχνη που μας πρόσφερε απλόχερα μια εξαιρετική γραφή κι ένα μυθιστόρημα που θα αγγίξει τις καρδιές σας …

Καλή ανάγνωση στο βιβλίο του εξαιρετικού Άγγελου Μπατουδάκη , που κάθε Κυριακή σας κρατάει την καλύτερη συντροφιά  και σας ταξιδεύει  σε εποχές , εικόνες και ιστορίες με δυνατή πλοκή …

 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Ο ανθρωποθεός

ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

 Η πρώτη μέρα της συνέντευξης

                                                         1.         Η συνάντηση

«Ο Πεντρένσκι ήταν στην Κούβα», είπαν οι διευθυντές στο Βασίλη. «Καθώς επέστρεψε στη Μόσχα ένιωσε αδιάθετος. Κατέβηκε στο Φιουμιτσίνο. Ήρθε στην πόλη μας για εξετάσεις. Τώρα μένει στο Eden».

Η εφημερίδα κανόνισε την συνέντευξη για την επόμενη μέρα. Ο ξάδελφος πήγε στο Eden. Περίμενε στο λόμπι. Κοίταξε γύρω του εντυπωσιασμένος. Ο συγγραφέας ήρθε καθυστερημένος. Κατέβηκε από τον ημιώροφο, από μια έκθεση ζωγραφικής. Φαινόταν ακμαίος.

Είχε στυλ. Φορούσε αγγλικό σουέτ, φουλάρι και καπέλο. Οι φήμες τον ήθελαν χειμερινό κολυμβητή. Χαιρέτησε τον ξάδελφο μου στα ελληνικά: «Καλημέρα, κύριε δημοσιογράφε». Πρόσφερε στον Βασίλη το χέρι του. Ο ξάδερφός μου είχε μια λίστα με ερωτήσεις. Συνέβη όμως κάτι αναπάντεχο.  Πεντρένσκι δεν έδωσε συνέντευξη, είπε στον Βασίλη την ιστορία της ζωή του. Βρισκόταν στο τέλος της. Είχε το θάρρος του μελλοθάνατου.

Παρήγγειλαν από έναν διπλό καπουτσίνο. Ήπιαν μερικές γουλιές.

2. Μπολσεβίκοι: Όταν σε θέλει η ιστορία και την θέλεις και εσύ

Ο συγγραφέας ξεκίνησε με την ιστορία του Πέτρου. Έφτασε στον εμπρησμό της βιβλιοθήκης. Ύστερα στην Αγία Αδελφότητα, στον μικρό σοφό Ιβάν Πεντρένσκι.

           «Δεν περίμενα ποτέ ότι θα ανήκατε σε μια τέτοια οργάνωση», του είπε ο Βασίλης.  «Πως γίνατε μετά κομμουνιστής; Πως αλλάξατε πεποιθήσεις;».

         «Αυτό έγινε με την πάροδο του χρόνου».

         Άρχισαν να συζητάνε για την επανάσταση.

          Η ρώσικη επανάσταση έμοιαζε με την γαλλική. Την επιτυχία την εγγυήθηκε η ιστορία. Η Γαλλία και η Ρωσία ήταν την στιγμή της επανάστασής τους, τα πιο δυνατά στην Ευρώπη. Οι επαναστάσεις χρησιμοποίησαν τη δύναμή τους. Οι ξένοι στρατοί τους επιτέθηκαν από όλα τα μέτωπα. Αλλά δεν συνάντησαν στρατούς, αντιμετώπισαν κοινωνίες. Οι επαναστατικοί στρατοί αναπαράγονταν, κανείς δεν έδινε σημασία στο κόστος.   

Οι μπολσεβίκοι δεν είχαν κανένα πρόγραμμα, όπως οι γάλλοι αστοί του 1789. Ήταν χωρισμένοι σε φράξιες που πολεμούσαν μεταξύ τους, όπως οι γάλλοι του 1789. Κατόρθωσαν όμως να επιβληθούν, όπως οι γάλλοι. Οι μπολσεβίκοι ταμπουρώθηκαν στις μεγάλες πόλεις, όπως οι γάλλοι ταμπουρώθηκαν στο Παρίσι. Και οι δύο επαναστάσεις ήταν των πόλεων, επειδή εκεί γεννήθηκε η διαλεκτική αντίθεση.

 Η γαλλική επανάσταση έζησε την Βασιλεία του Τρόμου, η ρώσικη τον  Μεγάλο Τρόμο. Τα ονόματα αυτά τα έδωσαν οι ίδιοι οι επαναστάτες, όταν οι επαναστάσεις στράφηκαν εναντίον τους. Οι αστοί πήραν στη λαιμητόμο τη θέση των αριστοκρατών. Οι σοβιετικοί αστυνομικοί, στρατιωτικοί και κομματικοί πήραν στα εκτελεστικά αποσπάσματα και στις εξορίες τη θέση των εχθρών του Κόμματος.

Η Ρωσία είχε ανέλπιστο σύμμαχο τις Πολιτείες. Το 1918, ο αμερικάνικος στρατός εισέβαλε στη Σιβηρία. Ο Πεντρένσκι πίστευε ότι οι γιάνκηδες το έκαναν για να σταματήσουν τους Ιάπωνες. Οι τελευταίοι μετά το 1917 προέλασαν από την Μαντζουρία προς τη Σιβηρία. Οι αμερικάνοι και οι ιάπωνες στη Σιβηρία συνεπλάκισαν μεταξύ τους δύο φορές.  

Μετά από δύο χρόνια, οι Αμερικάνοι έστειλαν την αποστολή Χούβερ. Στήριξαν την σοβιετική κοινωνία. Επίσης, δεν υποστήριξαν την Πολωνία, όταν της επιτέθηκε ο Στάλιν. Ήθελαν μια Ρωσία ισχυρή, εμπόδιο στη Γερμανία και την Ιαπωνία. Αντίθετα οι άγγλοι ήθελαν την επιβίωση της Πολωνίας. Ήθελαν να μικραίνει τη Γερμανία και τη Ρωσία.

«Η Οκτωβριανή Επανάσταση δεν συνέβη ποτέ», είπε ο συγγραφέας. «Οι κομμουνιστές κατασκευάζουν σύμβολα και ορόσημα. Εφευρίσκουν ημερομηνίες. Δημιουργούν επετείους».

Η χώρα είχε διαρκή επανάσταση από τον Φεβρουάριο του 1917. Τα πρώτα χρόνια δεν είχε κανονική κυβέρνηση. Τις μεγάλες πόλεις τις ήλεγχαν ένοπλα συμβούλια. Οι μπολσεβίκοι κατέλαβαν την εξουσία, επειδή οι υπόλοιποι κουράστηκαν. Οι μπολσεβίκοι ήταν οι μόνοι που την ήθελαν ακόμα. Η εξουσία ήταν η προσωπική τους ολοκλήρωση.

Το χάος μεγάλωσε. Για λίγους μήνες κάποιοι κατάργησαν τα χρήματα. Ο Στάλιν άραξε σε μια επαρχία. Έβαλε γύρω του δέκα χιλιάδες ενόπλους. Άρπαζε τα πάντα. Η Κεντρική Επιτροπή ζητούσε μερίδιο αλλά εκείνος σιωπούσε. Τους είχε μετρήσει. Δεν θα τολμούσαν να συγκρουστούν μαζί του. Συγχρόνως έδινε στους άνδρες του διπλές μερίδες. 

«Τα προνόμια είναι η βάση κάθε κοινωνίας, κύριε δημοσιογράφε. Σε όλη την ανθρώπινη ιστορία, γίνεται το ίδιο. Χρυσάφι και όπλα. “Τα καζάνια προχωρούν, οι στρατοί ακολουθούν”. Το είπε ο Ναπολέων».

3. Το ελάχιστο και παντοδύναμο κοινό πρόγραμμα, οι παλιάτσοι, η νέα ανισότητα, οι νέοι κεφαλαιοκράτες, οι κακοί ηθοποιοί

Το 1918, οι αναρχικοί πυροβόλησαν τον Λένιν. Τραυματίστηκε σοβαρά και λίγο αργότερα έχασε την επαφή του με το περιβάλον. Πέθανε μετά από έξι χρόνια. Το 1921 εξεγέρθηκαν οι ναύτες της Κροστάνδης. Ανακάλυψαν ότι οι «νέοι τσάροι» ήταν χειρότεροι από τους προηγούμενους. Το 1917, ο Τρότσκι τους είχε χαρακτηρίσει «πιο κόκκινους από τους Κόκκινους». Το 1921, τους χαρακτήρισε «πράκτορες του εχθρού». Τους επιτέθηκε ο σοβιετικός στρατός, η πολιορκία της Κρονστάνδης κράτησε μήνες, οι ναύτες εκτελέστηκαν κατά χιλιάδες. 

«Τον στρατό τον οδηγούσε ο Τουχατσέφσκι. Εκτελέστηκε είκοσι χρόνια αργότερα. Στον Μεγάλο Τρόμο».

Στην αρχή, η κάθε επαναστατική ομάδα είχε τον δικό της στρατό, τις δικές της πόλεις και την δική της ιδεολογία. Την τελευταία την καθόριζαν οι κοινωνικές ιδιαιτερότητες. Οι Ουκρανοί ήταν ταυτόχρονα και εθνικιστές και αναρχικοί. Ο πληθυσμός της Ουκρανίας ήταν κυρίως ανεξάρτητοι γεωργοί. Η κεντρική εξουσία δεν τους παρείχε τίποτα, τους επέβαλε μόνο υψηλούς φόρους. Συγχρόνως, η Ρωσία ήταν ένας εθνικός εχθρός. Οι ομάδες ενώθηκαν, οι ισχυροί αρχηγοί επιβλήθηκαν στους μικρότερους. Η Ρωσία νίκης τους εθνικιστές και αναρχικούς της Ουκρανίας.

Επίσης, στην αρχή κατασχέθηκαν και διανεμήθηκαν οι μεγάλες αγροτικές περιουσίες. Οι πιο επιτήδειοι έγιναν ξαφνικά κουλάκοι και μακάριζαν τους μπολσεβίκους. Ακούστηκε το σύνθημα «ζήτω οι μπολσεβίκοι, κάτω οι κομμουνιστές». Μετά όμως ξεκίνησαν τα κρατικά αγροκτήματα. Κάποια στιγμή, σε διαφορετικό χρόνο και με διαφορετική ταχύτητα για κάθε περιοχή, αποφασίστηκε η υποχρεωτική ένταξη σε αυτά των ιδιωτικών αγροκτημάτων.

Το 1918 οι μπολσεβίκοι ψήφισαν νόμους για την ελευθερία της ομοφυλοφιλίας και ελάφρυναν τις ποινές. Αμέσως μετά, οι προοδευτικοί νόμοι καταργήθηκαν και οι ποινές αυστηροποιήθηκαν. Κινδύνευες με εξορία επειδή διατύπωσες μια αντίθετη γνώμη, με εκτέλεση επειδή διαφώνησες με το διευθυντή στην εργασία σου. Οι γυναίκες που έκαναν έκτρωση στέλνονταν σε στρατόπεδα.

Ιδεολογικό χάος; Όχι, υπήρχε ένα πρόγραμμα που συμμερίζονταν όλες οι ομάδες του Κόμματος και το προωθούσαν μεθοδικά και τυφλά. Οι κομματικοί να γίνουν η μoναδική πηγή εξουσίας. Αυτό το πρόγραμμα επέβαλε πρώτα την καταστροφή κάθε αντίπαλης κοινωνικής ομάδας. Άρπαξαν λοιπόν τις ξένες περιουσίες και τις έδωσαν στους «δικούς τους». Μετά ακολούθησε η συγκέντρωση της εξουσίας. Καταργήθηκαν σταδιακά η ιδιοκτησία και η ανεξάρτητη οικονομική δραστηριότητα. Ώστε να είναι όλοι αδύναμοι και να μην μιλάει κανείς.

Για τους ίδιους λόγους, θεωρήθηκε επικίνδυνη η ελευθεριακή συμπεριφορά. Θα έπρεπε όλοι να συμμορφώνονται με τις νόρμες, θα έπρεπε οι ποινές να προκαλούν τρόμο. Όλα έμειναν όπως παλιά ή χειροτέρευσαν: Ο τσαρικός στρατός αντικαταστάθηκε από τον Κόκκινο Στρατό, η Οχράνα αντικαταστάθηκε από την Τσεκά, την Γκεπεού, την ΕνΚαβεντέ, την Καγκεμπέ, το κνούτο έγινε περίστροφο, τα στρατόπεδα και οι εξορίες πολλαπλασιάστηκαν. Υπήρχε όμως κάτι εντελώς νέο: Δεν είχε πια κανείς οικονομική ελευθερία. Έτσι κανείς δεν ενδιαφερόταν για τίποτα. Τα εξοχικά των πλουσίων στα άλλα μέρη του κόσμου ήταν γεμάτα φυτά και λουλούδια. Αντίθετα, οι ντάτσες των κομματικών δεν είχαν κήπους. Ανήκαν στο κράτος και οι κομματικοί αδιαφορούσαν.

Ακολούθησε η βίαιη εκβιομηχάνιση. Η Ρωσία έτρεξε να φτάσει στο επίπεδο των υπόλοιπων δυτικών κρατών. Τι παρήγαγε η βιομηχανία της Σοβιετικής Ένωσης την δεκαετία του τριάντα; Τρακτέρ που δεν δούλευαν και τανκς κακής ποιότητας. Τα δεύτερα δεν είχαν ασυρμάτους και μέσα ενδοεπικοινωνίας, ήταν τυφλά. Το σοβιετικό σύστημα δεν μπορούσε να παράγει τίποτα σωστό, οι σχέσεις εξουσίας τα κατέστρεφαν όλα. Όμως ο αριθμός εκείνων των τανκς ήταν αδιανόητος. Ήταν ίσως και είκοσι χιλιάδες κομμάτια. Όπως είπε ο Χίτλερ αργότερα: «Κανείς δεν μποροούσε να φανταστεί ότι θα υπήρχε κράτος με τόσα πολλά τανκς».

Ω, ναι! Υπήρξε και ο αγαπημένος των καλλιτεχνών, ο Μαγιακόφσκι! Προϊστατο στις επιτροπές λογοκρισίας. Υπήρξε και ο ήρωας των απανταχού αναρχικών, ο Νέστωρ Μάχνο. Με την καβαλαρία του που λεηλατούσε τα τρένα, λήστευε, σκότωνε, βίαζε. Ω ναι, υπήρξε και ο Γκόρκι, η λεπτή ψυχή! Παρεξηγήθηκε όταν οι μπολσεβίκοι πυρπόλησαν ένα μνημείο. Προτιμούσε μια κατά μέτωπον επίθεση. Ας την έκανε ο ίδιος.

Η λεπτή ψυχή ίδρυσε την Ένωση Σοβιετικών Συγγραφέων, Βασίλη. Ήταν το απόλυτο όργανο ελέγχου του λόγου. Ο Στάλιν του ζήτησε να γράψει την βιογραφία του. Ο Γκόρκι πουλούσε στην Αμερική. Η βιογραφία θα διαβαζόταν διεθνώς. Ο συγγραφέας αρνήθηκε. To 1934, η στρατιωτική αστυνομία σκότωσε τον γιό του. Το 1936, ο συγγραφέας πέθανε. Ο Στάλιν πήγε στην κηδεία του και σήκωσε το φέρετρό του.   

Υπήρξαν πολλοί παλιάτσοι. Οι νέοι τσάροι τους μοίραζαν προνόμια και θέσεις. Υπήρξαν και οι παλιάτσοι του εξωτερικού». Ήταν οι άγιοι, οι ήρωες, οι διανοούμενοι των ξένων κομμουνιστικών κομμάτων. Οι νέοι τσάροι τους έστελναν χρήματα και τους παρείχαν πολιτική υποστήριξη. 

«Οι έλληνες έγιναν κομμουνιστές επειδή η πατρίδα του κομμουνισμού ήταν η δεύτερη υπερδύναμη», είπε ο Πεντρένσκι στον Βασίλη. «Αν ήταν η Γκάνα ή το Σιάμ, δεν θα υπήρχε ούτε ένας έλληνας κομμουνιστής».

Τα μέλη του Κόμματος έγιναν η νέα αριστοκρατία. Το όραμα της ισότητας απομακρύνθηκε. Όπως ακριβώς συνέβη και στη γαλλική επανάσταση. Ο Ναπολέοντας ο Α΄ έγινε αυτοκράτορας, μοίρασε τίτλους ευγενείας σε συγγενείς, φίλους και γνωστούς, ίδρυσε την γαλλική γραφειοκρατία. Ο Στάλιν έγινε ισόβιος δικτάτορας,  κατοχύρωσε τα προνόμια των μελών του Κόμματος με νόμους.

«Οι ρώσοι κομμουνιστές κατασκεύασαν μια ιστορία. Ήταν μια που δικαιολογούσε τη νέα ανισότητα. Ήταν τελείως ψεύτικη, ο Λένιν μετά την επίθεση του 1919 δεν ταξίδεψε ποτέ με τρένο».

Η ιστορία: Μια φορά και έναν καιρό, ο Λένιν πήρε το τρένο. Συνάντησε έναν κομματικό αντιπρόσωπο που ερχόταν από μια επαρχία. Ήταν ντυμένος φτωχικά και ταξίδευε στην τρίτη θέση. Ο Λένιν τον ρώτησε γιατί το έκανε. «Επειδή είμαστε όλοι ίσοι», του απάντησε ο αντιπρόσωπος.  Ο Λένιν τον μάλωσε: «Η δική σου δουλειά είναι πολύ πιο δύσκολη και πολύ πιο χρήσιμη. Χρειάζεται η ανισότητα για να κτίσουμε τον κομμουνισμό». Ο αντιπρόσωπος είχε καθήκον να ζει καλά, να ντύνεται καλά, να τρώει καλά, να κάθεται στις πρώτες θέσεις των τρένων, να πηγαίνει διακοπές για να μπορεί να εργάζεται σκληρά και να παίρνει σωστές αποφάσεις. Η ανισότητα ήταν καθήκον του, την όφειλε στον σοβιετικό λαό.

Η καθυπόταξη ονομάστηκε «δημοκρατικός συγκεντρωτισμός». Τα κομμουνιστικά κράτη έγιναν οι πιο σκληρές ταξικές κοινωνίες, οι κοινωνίες με τις μεγαλύτερες ανισότητες. «Στην συνέχεια, ο Στάλιν ακολούθησε την πολιτική του Περίανδρου, Βασίλη». Ο τύραννος της Κορίνθου έκοβε τα ψηλά στάχυα για να μη βγει άλλος αρχηγός. Ο Στάλιν ήταν επικεφαλής του Κόμματοος στη Μόσχα. Έκοψε τα κεφάλια του Κόμματος στην Πετρούπολη τρεις φορές. Έκοψε τα κεφάλια του Κόμματος σε όλες τις υπόλοιπες πόλεις. Έκοψε τα κεφάλια στους υπόλοιπους πυλώνες της εξουσίας, στον στρατό και την αστυνομία, τρεις φορές. 

 Οι κομμουνιστές κήρυξαν υπό διωγμό τα ταλέντα, τις αρετές και την εργατικότητα. Ήταν τα στοιχεία μιας ανεξάρτητης και δυνατής προσωπικότητας.  Προέκριναν τις «αρετές» της υπακοής, της «κοινωνικότητας», της συμμετοχής, του αδιάκου που χειροκροτήματος, της έλλειψης γνώμης, της σιωπής. Ήταν τα νέα προσόντα. Παρείχαν την κοινωνική επιτυχία: Την απόκτηση της κομματικής ιδιότητας και την διατήρησή της.

Η κομματική ιδιότητα ήταν το νέο κεφάλαιο. Όσοι την είχαν έγιναν οι νέοι κεφαλαιοκράτες. Η αξία της εργασίας τους αποτιμάτο περισσότερο από την αξία της μέσης εργασίας. Οι κομματικοί, για να διατηρήσουν αυτή την υπεροχή, σταμάτησαν τις εγγραφές στο Κόμμα.  «Έγινε ότι και στη φεουδαρχία, που απαγορευόταν η απόκτηση γης στους μη ευτενείς». Οι κομματικοί κατάλογοι έκλεισαν. Έγιναν σαν τα libro d’ oro των ευγενών. 

Οι αλλαγές των μπολσεβίκων ήταν σαν του Ιβάν του Τρομερού, του Μεγάλου Πέτρου, της Μεγάλης Αικατερίνης, του Αλέξανδρου του Β΄.  Έγιναν όταν το επέταξε η ιστορία. Ένα παράδειγμα:  Tο 1861, ο Αλέξανδρος ο Β΄ διακήρυξε την κατάργηση της δουλοπαροικίας και το 1863, ο Αβραάμ Λίνκολν διακήρυξε την κατάργηση της δουλείας. Οι τσάροι θα έκαναν την εκβιομηχάνιση και την γραφειοκρατικοποίηση των μπολσεβίκων, θα παρείχαν την ίδια δημόσια εκπαίδευση και δημόσια υγεία, θα έκαναν τα πάντα όπως εκείνοι. Τα ίδια έκαναν και όλες οι κοινωνίες του εικοστού αιώνα.

Η Ρωσία με τους τσάρους θα αναπτυσσόταν περισσότερο και δεν θα είχε τα θύματα των λιμών, των διωγμών και των εκκαθαρίσεων. Οι Πολιτείες, η Γερμανία, η Ιαπωνία, αναπτύχθηκαν χωρίς νεκρούς. Η Ιαπωνία κάλυψε την μεγαλύτερη απόσταση από όλους.  Οι μπολσεβίκοι ανέβηκαν στην σκηνή με το ζόρι. Έπαιξαν με τον χειρότερο τρόπο.  Οι  αμερικάνοι το κατάλαβαν. Η σοβιετική εξουσία ήταν καλή γι’ αυτούς, καθυστερούσε την ανάπτυξη του μεγαλύτερου ανταγωνιστή τους. Τα κομμουνιστικά κόμματα στον Τρίτο Κόσμο έκαναν το ίδιο, καθυστερούσαν την ανάπτυξή του. Ο κομμουνισμός γεωστρατηγικά συνέφερε τους αμερικάνους.

«Όλα θα πήγαιναν καλύτερα αν συγχωρούσαμε, Βασίλη. Αν μέναμε ακίνητοι. Αν αφήναμε τους τσάρους στη θέση τους. Αν δεχόμασταν, αν προσευχόμασταν».

4. Ο Πεντρένσκι γίνεται δημοσιογράφος και συγγραφέας, οι μηχανικοί των ψυχών, ο θεάνθρωπος

            Ο Πεντρένσκι διηγήθηκε στο Βασίλη το τέλος της ομάδας τους, τον θάνατο της Νάντια και τη σύλληψη του Πέτρου. Του έδειξε ένα παράσημο. Ήταν ήρωας της Σοβιετικής Ένωσης. «Έμεινα μόνος μου. Αποφάσισα να φάω το Μεγάλο Μήλο. Πλησίασα κάποιους κομματικούς». Ήταν γνωστοί του Μαλινόφσκι. Είχε μαζί του τις συνδρομές του Πέτρου. Τις παρουσίασε σαν δικές του. «Ήμουν κάποτε μέλος της φράξιας», τους είπε. Τον αντιμετώπισαν με δειλά χαμόγελα. «Ήξερα και τον Ρομάν», τους είπε. «Αποδείχθηκε πράκτορας της Οχράνα». Οι κομματικοί ίδρωσαν.

Τους ζήτησε να τον χώσουν στις κομματικές εφημερίδες. Οι δημοσιογράφοι τους ήταν ένας ολόκληρος στρατός. Το Κόμμα είχε εφημερίδες και έντυπα, η «αλήθεια» επιβαλόταν με τον όγκο, γράφονταν αμέτρητα άρθρα. Ήταν μια βιομηχανία που παρείχε θέσεις σε πολλά μεσαία μέλη, καλοπληρωμένες και εύκολες. Η Σοβιετική Ένωση δεν παρήγαγε χαρτί υγείας. Τα πενταετή πλάνα δεν το προέβλεπαν. Ο κόσμος χρησιμοποιούσε στη θέση του τα κομματικά έντυπα. Στον «καπιταλισμό» ήταν μαλακό, στον σοσιαλισμό ήταν δωρεάν. 

«Υπάρχει σίγουρα μια θέση για μένα», τους είπε. «Μπορείτε να το καταφέρετε». Οι γνωστοί τον Μαλινόφσκι μίλησαν. Ο Πεντρένσκι «τρούπωσε». Άρχισε να γράφει κομματικά άρθρα. Έγινε η πιο γρήγορη πένα. «Έγραφα με εκπληκτική ταχύτητα, Βασίλη». Οι διευθυντές τον χρησιμοποιούσαν σαν κομάντο, στα ξαφνικά κενά. Τον έπαιρναν τηλέφωνο τα μεσάνυχτα ή και τα ξημερώματα. Το είχε αποδεχτεί. Τους έκανε μόνο μια ερώτηση: «Πόσες σελίδες θέλετε;». Έγραφε το άρθρο του μέχρι την αυγή. Τον βοηθούσε η αυτοπειθαρχία του. Η επανάσταση νίκησε δεκαοκτώ διαφορετικούς στρατούς. Δεν νίκησε όμως την βότκα.

Η ασκητική του προκαλούσε έκπληξη και μια μικρή εκτίμηση. Τα άρθρα του συμφωνούσαν πάντα με το δόγμα, δεν είχαν καμία παρέκκλιση, αποτελούσαν τον «κανόνα», την ορθοδοξία. Καμία αίρεση δεν παρεισέφρυε στα κείμενά του. Εφάρμοζε την συνταγή της εκκλησίας, την  επανάληψη. Η κάθε φράση του ανήκε σε παλαιότερα κείμενα. Συχνά είχε γραφτεί σε κάποιο άρθρο του Λένιν. Η ορθοδοξία του ήταν ανεκτίμητη, οι διευθυντές και οι αρχισυντάκτες μπορούσαν να κοιμούνται ήσυχοι. 

Η ατζέντα του Πεντρένσκι γέμισε ονόματα και τηλέφωνα.  Το 1928 έκανε την επόμενη κίνηση: Πήρε το κιβώτιο του Πέτρου. Είχε κάπου τριάντα έργα μέσα, μυθιστορήματα και θεατρικά. Χτύπησε την πόρτα της Ρωσικής Ένωσης των Προλετάριων Συγγραφέων. Τα παρουσίασε σαν δικά του.

Η Ένωση ιδρύθηκε το 1925. Ασκούσε λογοκρισία «σε ιδεολογικό επίπεδο». «Καταδίωκε και στηλίτευε» τους εχθρούς του Κόμματος. Και όσους «δεν ήταν αληθινοί σοβιετικοί συγγραφείς». Οι αρχηγίσκοι κοίταξαν τον Πεντρένσκι με δυσπιστία. Προηγουμένως τους είχαν τηλεφωνήσει οι κομματικοί του φίλοι. Τον ρώτησαν αν είχε εκδώσει ποτέ τίποτα. Εκείνος απάντησε αρνητικά. Ξεφύλλισαν το έργο του Πέτρου. Δεν έδειχνε άξιο λόγου, ήταν όμως ογκώδες. Επίσης, ο υποψήφιος  ήταν ένας καλός δημοσιογράφος και οι κομματικοί τον εκτιμούσαν δεόντως. Τον έκαναν μέλος.

Η αρθρογραφία του Πεντρένσκι βελτιωνόταν. Το 1930, έκανε μια επανάσταση στην τεχνική του. Η εφαρμογή της απαιτούσε ένα μεγάλο χώρο. Αφιέρωσε το μισό του διαμέρισμα. Έγινε ακόμα πιο γρήγορος. Έτσι απέκτησε ελεύθερο χρόνο. Προσπάθησε να μάθει γαλλικά. Ήθελε να γίνει ανταποκριτής στο Παρίσι. Το καθεστώς εκτιμούσε τους συγγραφείς. Τους έδινε συνέχεια νέα προνόμια. Ο Πέτρος προσπαθούσε να μην χάσει κανένα. Απευθυνόταν στους αρμόδιους: «Τι παραπάνω έγραψαν οι άλλοι από εμένα;». Το ερώτημα ήταν ακαταμάχητο. Το έργο του Πέτρου ήταν το πιο ογκώδες.  

Το 1932, δημιουργήθηκε η Ένωση Σοβιετικών Συγγραφέων. Η συμμετοχή ήταν υποχρεωτική. Μόνο τα μέλη της μπορούσαν να εκδώσουν βιβλία.  Ταυτόχρονα διαλύθηκαν όλες οι άλλες ενώσεις. Ο Πεντρένσκι γράφτηκε από τους πρώτους. Το 1934, η Ένωση υιοθέτησε τον «σοσιαλιστικό ρεαλισμό». Οι συγγραφείς είχαν ένα μόνο θέμα γραφής: Τον αγώνα για την εδραίωση του σοσιαλισμού. Οι ήρωές τους έπρεπε να είναι «ρεαλιστές, αισιόδοξοι και ηρωικοί». Όσοι δεν συμμορφώθηκαν διώχτηκαν, κάποιοι αυτοκτόνησαν, κάποιοι πέθαναν σε στρατόπεδα, κάποιοι εκτελέστηκαν. 

Το έργο του Πέτρου ήταν πια χωρίς καμία αξία. Δεν είχε τίποτα ρεαλιστικό, αισιόδοξο και ηρωικό. Ο Πεντρένσκι δεν το παρουσίασε ξανά. Συνέχισε να αρθρογραφεί  ασταμάτητα. Λίγους μήνες μετά, η Ένωση έκανε το πρώτο της συνέδριο. Ήταν το καλοκαίρι του 1934, τον Αύγουστο. Το συνέδριο ήταν διεθνές. Το παρακολούθησαν εξακόσιοι αντιπρόσωποι από  πενήντα δύο διαφορετικά κράτη.  Μαζεύτηκαν χιλιάδες συγγραφείς. Ο Πεντρένσκι έδωσε το παρόν. Η χώρα είχε λιμό, πέθαιναν εκατομμύρια, βρισκόταν σε άθλια κατάσταση αλλά για το συνέδριο ξοδεύτηκαν αμύθητα ποσά. Η κυβέρνηση κάλυψε όλα τα έξοδα των ξένων αντιπροσώπων. Τους παρείχε και ένα πλήρες πρόγραμμα εκδρομών. Γύρισαν στην πατρίδα τους ενθουσιασμένοι, έγιναν φλογεροί κήρυκες του κομμουνισμού, έτοιμοι να δικαιολογήσουν κάθε έγκλημα. Ήταν πεπεισμένοι για την ανωτερότητα του σοβιετικού συστήματος, είχαν φάει και είχαν πιεί δωρεάν.

Ο Πεντρένσκι έφαγε στα εστιατόρια. Πήγε στις εκδρομές. Τα χέρια του πόνεσαν από τα χειροκροτήματα. Κάποιοι του πρότειναν να βγάλει λόγο. Αρνήθηκε: «Υπάρχουν άλλοι που θα τα πουν καλύτερα», τους απάντησε.Οι λόγοι που εκφωνήθηκαν ποδοπάτησαν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ο πιο ανατριχιαστικός ήταν ο λόγος του Ζντάνοφ. Μίλησε σαν αντιπρόσωπος του Στάλιν. Αναφέρθηκε στο ρόλο των συγγραφέων. Θα έπρεπε να γίνουν «οι μηχανικοί της ανθρώπινης ψυχής», να διαμορφώνουν ανθρώπους κάνοντας προπαγάνδα. Μετά τον πόλεμο, η Ένωση έκανε άλλα οκτώ συνέδρια. Οι ξένοι αντιπρόσωποι έκτισαν καριέρες. Έγιναν οι πρώτες μούρες στην χώρα τους. Είχαν την υποστήριξη των κομμουνιστικών κομμάτων. Επίσης ενεργούσαν σαν σοβιετικοί πράκτορες.

Στο πρώτο συνέδριο έβγαλε λόγο και ο Γκόρκι. Έθεσε τους σκοπούς των συγγραφέων: Έπρεπε να απεικονίσουν τον «νέο σοβιετικό άνθρωπο», εκείνον που θα κατασκευαζόταν στην Σοβιετική Ένωση. «Ο νέος άνθρωπος θα έχει μια πίστη στην οργανωτική δύναμη του λόγου», είπε ο Γκόρκι. Ο λόγος εκπορευόταν από το Κόμμα και οργάνωνε τον κόσμο. Ο Γκόρκι σκεφτόταν σαν τους Khlysty. Το Άγιο Πνεύμα δεν ήταν η αιτία της ζωής και της συνείδησης, δεν ήταν όπως αυτά πανταχού παρών, Το χορηγούσε στον κόσμο μια συγκεκριμένη πηγή. Για τους Khlysty εκπορευόταν από τον Υιό, που ήταν μια περιορισμένη παρουσία στον κόσμο, που τους είχε για βοηθούς και συνεργάτες. Για τον Γκόρκι ήταν το Κόμμα, κάποιοι άνθρωποι που ζούσαν κυρίως στη Μόσχα, που τον είχαν βοηθό και συνεργάτη.  

Το Άγιο Πνεύμα και ο λόγος, χώριζαν τον άνθρωπο από τον Υιό και το Κόμμα, στον ίδιο βαθμό που τον ένωναν. Ήταν κάτι που ο άνθρωπος δεν θα είχε ποτέ. Θα έπρεπε να το παίρνει συνέχεια από τους Khlysty και τους Γκόρκι. Αρκεί να ήταν ταπεινός, συνεργάσιμος, πιστός, χαμογελαστός και αισιόδοξος. Τέλος, ο Γκόρκι καταλάβαινε τον λόγο σαν reason, σαν «ορθό τρόπο σκέψης». Εν προκειμένω το reason το κατείχε το Κόμμα. Ο Λόγος όμως των αρχαίων Ελλήνων, ο Λόγος Χριστός, ο Λόγος Σίβα αλλά και ο Λόγος -Πνεύμα του Χέγκελ, δεν οργάνωνε, αποδιοργάνωνε, δημιουργούσε συνεχώς νέες μορφές, στήριζε και ξετύλιγε τους μερικότερους λόγους.

Ο Γκόρκι αγόρευσε επί ώρες και το πλήθος χειροκροτούσε. Κάποια στιγμή ο Πεντρένσκι, ενώ χειροκροτούσε, αισθάνθηκε ένα γέλιο. Το έπνιξε και άρχισε να βήχει. Η αίθουσα ήταν τεράστια, ο θόρυβος χάθηκε, κάποιοι τον κοίταξαν ενοχλημένοι. Ο Μπουχάριν αγόρευσε επί τρεις ώρες. Μετά από τρία χρόνια τον εκτέλεσαν. Ο γραμματέας της Ένωσης σηκώθηκε και έφυγε. Είπε ότι τον αρρώστησαν οι λόγοι. Έφυγαν και άλλοι συγγραφείς. Κάποιοι παραπονέθηκαν ότι φοβόντουσαν να συζητησουν, επειδή υπήρχαν παντού  χαφιέδες.

«Ευτυχώς που δεν είναι εδώ ο Ντοστογιέφσκι», είπε κάποιος. «Θα είχε κατηγορηθεί σαν προδότης».

«Δεν τον θεωρώ καν συγγραφέα», του απάντησε ο Πεντρένσκι. «Τα γραπτά του ήταν ακατανόητα. Κατέστησαν αναγνώσιμα επειδή τα διόρθωνε η Άννα».

Στο τέλος, ο Γκόρκι ανέβηκε ξανά στο βήμα. Έβγαλε ένα λόγο που δόξαζε τον Στάλιν. 

5.         Η άρνηση των κανόνων της λογικής και των φυσικών νόμων, το δωδεκαδικό σύστημα του Πεντρένσκι, όλα είναι άνθρωπος.

Η αφήγηση του Πεντρένσκι γύρισε στην ομάδα της Νάντια.. Κάθε δεύτερη φράση του ανέφερε μια παλιανθρωπιά τους. Ο ξάδελφος μου άκουγε καρτερικά. Μπήκε στο λόμπι ένα ζευγάρι ηλικιωμένων.. Ο άνδρας αναγνώρισε τον Πεντρένσκι και τον χαιρέτησε στα γαλλικά. «Έχω δει τις φωτογραφίες σας στη L’ Humanite και στη Liberation», του είπε. Εκθείασε τους Αφέντες. Ο Πεντρένσκι μιλούσε τα γαλλικά αρκετά καλά. Ο Βασίλης έπιανε τα μισά.

«Τα συμπεράσματά σας ήταν αδιαμφισβήτητα», είπε ο γάλλος στον συγγραφέα. «Ακολουθήσατε τους κανόνες  της λογικής».

«Έχει κανόνες η λογική;», τον ρώτησε ο ρώσος.

«Ναι, και είναι εδώ μέσα», είπε ο γάλλος δείχνοντας το κεφάλι του.

«Οι αρχαίο έλληνες πίστευαν ότι η λογική εδρεύει στην καρδιά», είπε ο ρώσος. « Η μεταφορά της έδρας στο κεφάλι νομίζω ότι έγινε στους ρωμαϊκούς χρόνους». 

            «Η σκέψη είναι δυνατή χάρη στα αξιώματα της λογικής», είπε ο γάλλος. Έδειξε ξανά το κεφάλι του. «Και αυτά υπάρχουν εδώ μέσα. Σκέφτηκε λίγο και συμπλήρωσε: «Υπάρχουν επίσης τα αξιώματα των μαθηματικών και της γεωμετρίας».

            «Τα αξιώματα και οι νόμοι της φύσης προϋποθέτουν τον Θεό», είπε ο Πεντρένσκι. «Υποτίθεται ότι τα έφτιαξε και τα έβαλε στα κεφάλια και στη φύση. Αυτό που σας λέω ήταν η επίσημη θέση των φυσιοκρατών, του Νεύτωνα, του Διαφωτισμού, των θεϊστών της γαλλικής επανάστασης και των καντιανών. Ο Θεός ήταν για όλους τους το αναγκαίο Υπέρτατο Ον».

«Εγώ είμαι άθεος!», απάντησε ο γάλλος.

«Μην ταράζεστε, δεν υπάρχουν νόμοι, η αθεϊα σας δεν κινδυνεύει».

«Και οι νόμοι που ανακάλυψαν οι επιστήμονες;», ρώτησε ο γάλλος.

«Υπάρχει μόνο μια φλόγα που είναι προς το Θεό. Αυτή η φλόγα είναι μέσα στο κάθε τι. Θα κάνουμε τώρα το κόλπο των αρχαίων ελλήνων. Θα διαιρέσουμε το κάθε τι ξανά και ξανά. Θα μας μείνουν άπειρες φλόγες και το τίποτα. Λοιπόν, υπάρχει μόνο αυτή η φλόγα και τίποτα άλλο. Η φλόγα γίνεται πράξη. Δημιουργεί ανιχνεύσιμες σταθερότητες. Ένα παράδειγμα: Όταν βρέχει τα βουβάλια πάνε κάτω από τα δέντρα. Όταν τα βουβάλια ακούνε το νερό, τρέχουν προς αυτό. Αυτές οι σταθερότητες φύτρωσαν σταδιακά από την πράξη. Οι επιστήμονες τις αποκαλούν φυσικούς νόμους. Τα αξιώματα, με τη σειρά τους, είναι οι απόλυτες εμπειρίες».

«Θα σας αποδείξω το λάθος σας», είπε ο γάλλος. «Σας αναφέρω το δεκαδικό σύστημα. Είναι σύμφυτο με τον ανθρώπινο εγκέφαλο».

«Όχι! Το δημιούργησε η πράξη. Έχουμε δεκαδικό σύστημα επειδή έχουμε δέκα δάκτυλα. Αν είχαμε δώδεκα, θα είχαμε δωδεκαδικό».

«Όχι, είναι σύμφυτο με τον εγκέφαλο», επέμεινε ο γάλλος, «μου το είπε ένας σπουδαίος επιστήμονας».

«Μπορώ να σας φτιάξω ένα σύστημα με δώδεκα αριθμούς. Λειτουργεί το ίδιο καλά. Θα διαπιστώσετε ότι είναι τόσο σύμφυτο όσο και το δεκαδικό».

Ο ρώσος έβγαλε ένα καρνέ, το ηλικιωμένο ζευγάρι κάθισε δίπλα του. Έγραψε τα σύμβολα του δωδεκαδικού συστήματος: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, Τ, Μ και 10. Τα τρία τελευταία αντιπροσώπευαν το δέκα, το έντεκα και το δώδεκα. Ο τελευταίος αριθμός, το δώδεκα, αποτελείτο από τον πρώτο και ένα σύμβολο χωρίς αξία, όπως συνέβαινε με το δέκα στο δεκαδικό σύστημα.

Ύστερα έγραψε τους αριθμούς της δεύτερης δωδεκάδας του νέου συστήματος: 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 1T, 1Μ και 20. Το 11, ήταν το δεκατρία στο δεκαδικό, το 1Τ, το είκοσι δύο, το 1Μ, το είκοσι τρία, το 20 το είκοσι τέσσερα. Έγραψε τον αριθμό 49. Είπε ότι ανήκε στο δωδεκαδικό σύστημα. Ζήτησε την αξία του στο δεκαδικό.

«Το 40 είναι τέσσερα δωδεκάρια», είπε η κυρία, «δηλαδή σαρανταοκτώ, το 9 είναι ίδιο και στα δυο συστήματα, επομένως η αξία του 49 στο δεκαδικό είναι πενήντα επτά».

Ο ρώσος έγραψε τον αριθμό 37. Ήταν στο δωδεκαδικό σύστημα. Ζήτησε την αξία του στο δεκαδικό. «Είναι τρία δωδεκάρια και ένα επτά», είπε η κυρία. «Επομένως, είναι το σαράντα τρία». 

Έγραψε το 49 και το 37 σε μια στήλη, είπε ότι ανήκαν στο δωδεκαδικό. Δίπλα τους, σε μια άλλη στήλη, έγραψε τις αξίες τους στο δεκαδικό: 57 και 43.  Ζήτησε να γίνουν οι αφαιρέσεις στις δύο στήλες. Στην πρώτη στήλη η διαφορά ήταν 12. Στην δεύτερη ήταν 14.  Η κυρία χαμογέλασε. Τα δύο νούμερα ήταν ίσα.

Ο γάλλος κοίταξε τις σημειώσεις ξανά και ξανά. «Δεν καταλαβαίνω τίποτα», είπε.

«Ούτε εγώ», του απάντησε ο ρώσος. «Τα καταλαβαίνει όμως η ψυχή μου».

Ο Πεντρένσκι ανέπτυξε μια θεωρία: Η λογική αποτελούσε μια υπέρτατη εμπειρία. Ήταν η κίνηση της ψυχής προς τα πάντα. Αυτή η κίνηση ήταν ήδη ολοκληρωμένη, μέσα μας υπήρχαν τα πάντα. Η κάθε είδους γνώση ήταν μια επιστροφή, η ένωση της εξωτερικής ψυχής μας με την βαθύτερη.   

Διηγήθηκε ένα ταξίδι του στην Ισπανία, αμέσως μετά την επιτυχία του βιβλίου του. Ήταν καλεσμένος των ισπανών κομμουνιστών. Εκεί συνάντησε μια ελληνική οικογένεια. Ο άνδρας ήταν ναυτικός. Το 1936 δούλευε σ’ ένα καράβι που μετέφερε όπλα από τον Πειραιά στον Φράνκο. Τα παρήγαγε μια ελληνική βιομηχανία. Ξεμπάρκαρε και πολέμησε με τους δημοκρατικούς, έμεινε στην Ισπανία για πάντα.

«Σε εκείνο το σπίτι είδα ένα βιβλίο. Από έξω έγραφε Γνωσιολογία». Ήταν μεγάλο σαν τους Αφέντες του Κόσμου. Το διάβασε σε τέσσερις μέρες.  Όταν το τέλειωσε δεν θυμόταν τίποτα. Του εντυπώθηκε όμως αυτό: Ότι αναγνωρίζουμε υπάρχει ήδη στην ψυχή μας. Αλλιώς θα ήταν αδύνατον να το αντιληφθούμε. Η αντίληψη ήταν η ταύτιση. Η βαθύτερη ψυχή μας ήταν ήδη ταυτισμένη με τα πάντα. Η γνώση έφτανε στη συνείδηση μέσω της ταύτισης της εξωτερικής ψυχής με την βαθύτερη.

«Έχετε αποδείξεις για αυτά που λέτε;» ρώτησε ο γάλλος.

«Οι αποδείξεις μου υπάρχουν σε όλους τους μυστικούς, όλων των πολιτισμών. Όλοι οι μυστικοί βυθίζονται στον εαυτό τους και εκεί συναντούν τα πάντα».

«Εννοεί την ενόραση» είπε η γαλλίδα στον σύζυγό της. 

«Εννοεί μια σαχλαμάρα», της απάντησε εκείνος.

«Την ενόραση την δέχονται οι πιο αντίθετοι άνθρωποι», απάντησε ο ρώσος. «Ο Τζελαλεντίν Ρούμι, ο Σπινόζα, ο Αινστάιν και ο Γιουνγκ. Οι ρωμαίοι έκαναν τελετές. Ενώνονταν με τον Μίθρα. Μέσα του συναντούσαν τους εχθρούς τους. Τους γνώριζαν. Έτσι μπορούσαν να τους νικήσουν».

«Η ψυχή για εσάς είναι μεγάλη σαν τον Θεό», είπε η κυρία. 

Ο γάλλος χαμογέλασε. Είχε ένα επιχείρημα να τον στριμώξει.

«Δηλαδή εγώ βλέπω ένα ποντίκι με την ενόραση;» ρώτησε προκλητικά.

«Ναι, το ποντίκι υπάρχει ήδη στην ψυχή σας, όλα τα ποντίκια, ακόμα και αυτά που θα γεννηθούν στο μέλλον».

«Και η γάτα πως το βλέπει το ποντίκι; με την ενόραση;», κάγχασε ο γάλλος. «Δεν είναι άνθρωπος».

«Θα σας πω κάτι που έγραψε ο Μαρξ: Η ουσία δεν υπάρχει, αυτή είναι η ουσία του κόσμου, η έλλειψη της ουσίας, μόνο ο άνθρωπος έχει κάτι σαν ουσία επειδή είναι ον καθολικό, έχει σαν ουσία  την καθολικότητα. Αυτή είναι η ουσία του κόσμου, η καθολικότητα. Όλα είναι άνθρωπος. Και οι γάτες. Είναι άνθρωποι με μικρότερη  καθολικότητα».

«Έχω πάει σε αμέτρητες συγκεντρώσεις του γαλλικού κομμουνιστικού κόμματος!», είπε ο γάλλος. «Αυτά που λέτε τα ακούω για πρώτη φορά. Δεν είστε κομμουνιστής, κύριε, είστε ένας αγύρτης, ένας απατεώνας, ένας τσαρλατάνος!». 

Συνεχίζεται …

Άγγελος Χ. Μπατουδάκης